Ινσουλίνη: βασική ορμόνη και όσα πρέπει να γνωρίζουμε για τις δράσεις της!

Τι είναι;
Πρόκειται για μια ορμόνη που παράγεται από τα β-κύτταρα του παγκρέατος, τα νησίδια Langerhans, με καίριο ρόλο στον μεταβολισμό των υδατανθράκων (γλυκόζη) και στη ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα [1].

Ποιες είναι οι δράσεις της;

Η ινσουλίνη προάγει τη χρήση της γλυκόζης και τη σύνθεση λιπιδίων [1]. Η απαραίτητη για την ενέργεια των κυττάρων γλυκόζη, χρειάζεται την ινσουλίνη για να μπορέσει να «εισχωρήσει» από το αίμα στα κύτταρα. Έτσι λοιπόν, η ινσουλίνη αυξάνει την κυτταρική πρόσληψη της γλυκόζης, επιτυγχάνοντας έτσι τη μείωση της συγκέντρωσής της στον ορό [2].
Όσο υψηλότερα είναι τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, αντίστοιχα, θα παραχθεί περισσότερη ινσουλίνη ώστε να επιτευχθεί ο μεταβολισμός των σακχάρων στο αίμα.

Επιπλέον, εκτός από το μεταβολισμό των υδατανθράκων, η ινσουλίνη εμπλέκεται και στο μεταβολισμό των πρωτεϊνών και λιπιδίων. Όταν υπάρχει περισσότερη γλυκόζη στο αίμα από αυτή που χρειάζονται τα κύτταρα, η ινσουλίνη δρα μεταφέροντας και αποθηκεύοντας την περίσσεια γλυκόζης – κατά κύριο λόγο- στο ήπαρ, αλλά και στο λιπώδη ιστό και στους μυς [3]. Με αυτόν τον τρόπο, το ανθρώπινο σώμα μπορεί να τη χρησιμοποιήσει ως ενέργεια για μελλοντική χρήση, όπως για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια κάποιας φυσικής δραστηριότητας.
Όταν καταναλώνουνε κάποιο γεύμα και δη υδατανθρακούχο, εκκρίνεται ινσουλίνη βοηθώντας το σώμα να διατηρήσει τα επίπεδα γλυκόζης σταθερά, με σκοπό την αποφυγή υπερ- ή υπογλυκαιμικών επεισοδίων.

Διαταραχές έκκρισης ινσουλίνης

-Ανεπάρκεια έκκρισης της ινσουλίνης-

Τα πολύ χαμηλά επίπεδα ινσουλίνης ή η μηδενική παραγωγή της, οδηγούν σε υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα και τελικά στη νόσο του Σακχαρώδη Διαβήτη. Στα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου Ι, είναι αναγκαία η χορήγηση της ινσουλίνης εξωγενώς (ενέσιμα), σε συγκεκριμένα διαστήματα, πριν ή μετά από κάθε γεύμα, ούτως ώστε να μειώνονται τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, με την κατανάλωση των γευμάτων μέσα στην ημέρα. Στο Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου ΙΙ, δεν είναι απαραίτητη η χορήγηση της ινσουλίνης εξωγενώς [4]. Ωστόσο, αυτό που πρέπει να γίνει και στις δύο περιπτώσεις είναι η σωστή εκπαίδευση και καθοδήγηση για το πώς δομούνται, πώς συνδυάζονται τα γεύματα και πώς μεριδοποιούνται οι υδατάνθρακες μέσα σε αυτά. Επίσης, μπορεί να συστήνονται συγκεκριμένα τρόφιμα με ανάλογο γλυκαιμικό δείκτη και τρόποι κατανάλωσής τους (για παράδειγμα, τρόποι μαγειρέματος, ή πότε να τα καταναλώσει ο ασθενής ανάλογα με τις μονάδες ινσουλίνης που κάνει κλπ). Επισημαίνεται λοιπόν η αναγκαιότητα ενός σωστού προγράμματος διατροφής και παρακολούθησης του ατόμου.

-Υπερέκκριση ινσουλίνης-

Από την άλλη, η υπερέκκριση ινσουλίνης οδηγεί σε ταχύτερη εισαγωγή της γλυκόζης στα κύτταρα με αποτέλεσμα να ελαττώνονται δραστικά τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα γεγονός το οποίο οδηγεί σε επεισόδια υπογλυκαιμίας. Η υπογλυκαιμία χαρακτηρίζεται ως μια παθολογική κατάσταση που μπορεί να επιφέρει ακόμα και κώμα [4].

-Αντίσταση στην ινσουλίνη ή «ινσουλινοαντίσταση»-

Σε ορισμένες περιπτώσεις όπως, παχυσαρκία, πολυκυστικές ωοθήκες, προδιάθεση για Σακχαρώδη Διαβήτη, υπερέκκριση κορτιζόλης κ.ά, μολονότι δεν επηρεάζεται η παραγωγή και έκκριση ινσουλίνης, διαταράσσεται η δράση αυτής στα κύτταρα. Παρά λοιπόν την παρουσία της ινσουλίνης, τα επίπεδα της γλυκόζης αδυνατούν να ρυθμιστούν, καθώς τα ίδια τα κύτταρα «αντιστέκονται» στη δράση της [5].
Αυτό βέβαια, οδηγεί και σε υπερβολική παραγωγή ινσουλίνης από το πάγκρεας με σκοπό την προσπάθεια ρύθμισης της γλυκόζης αίματος, που τα επίπεδα της ινσουλίνης στο αίμα καταλήγουν να είναι υπερβολικά υψηλότερα από το φυσιολογικό (υπερινσουλιναιμία).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ:
1. Sareen S. Gropper et al. (2007), Διατροφή και Μεταβολισμός, Εκδόσεις Π.Χ Πασχαλίδης.
2. Μichael N. Hart et al. (2014), Παθοφυσιολογία Νόσων, Εκδόσεις Π.Χ Πασχαλίδης.
3. Lisa Jaffe et al. What is insulin?, https://www.endocrineweb.com/conditions/type-1-diabetes/what-insulin

4. Ζαμπέλας Αντώνιος (2014), Κλινική διαιτολογία και διατροφή με στοιχεία παθολογίας, Εκδόσεις Π.Χ Πασχαλίδης.